وقوع انقلاب اسلامي ايران در بهمن 1357 كه موجب شگفتي بسياري از مردم جهان، محققان و تحليل‌گران شد، نقطه عطفي در تاريخ معاصر ايران محسوب مي‌شود. اين پديده اجتماعي دستمايه بسياري از مورخان، جامعه‌شناسان و محققان قرار گرفت تا از جوانب مختلف با اتكاء به تئوري‌هاي گوناگون به بررسي چرايي و چگونگي رخداد آن بپردازند. يكي از مؤلفه‌هايي كه در تئوري‌هاي انقلاب در باب چرايي وقوع انقلاب مورد واكاوي قرار مي‌گيرد وجود نارضايتي‌هاي سياسي- اجتماعي در جامعه است و يكي از راه‌هاي شناخت نارضايتي‌هاي موجود در جامعه، مطالعه زندگي تصويرشده مردم در متون ادبي بر جاي مانده از آن دوران است. بنابر اين پرسش اصلي تحقيق حاضر به اين شيوه صورت‌بندي شده است: ادبيات داستاني توليد‌شده در جريان انقلاب اسلامي، چه روايت يا تصويري از نارضايتي‌هاي سياسي- اجتماعي ارائه مي‌كند؟ به منظور پاسخ گفتن به پرسش مزبور، تحقيق حاضر نخست به معرفي دو رويكرد كلي بازتاب و شكل‌دهي مربوط به «رابطه هنر و واقعیت» پرداخته چرا که عرصه هنر فضایی گسترده است که ادبیات بخشی از آن است و يكي از رسالت‌هاي ادبيات شناخت جامعه. سپس کوشش شده است مبتني بر رويكرد دوم (رويكرد شكل‌دهي) و با چشم‌انداز نظري «تحلیل انتقادي گفتمان» نورمن فرکلاف از طريق روش توصيف و تحليل نشان داده شود که چگونه صورت‌بندي‌هاي ايدئولوژيك گفتماني داستان‌نويسان پیش از انقلاب (دهه 40 و 50) از طريق بازنمايي نارضايتي سياسي- اجتماعي، گفتمان مسلط رژيم پهلوي را به چالش كشانيد. نتايج حاصل از مطالعه نمونه‌هاي منتخب ادبي، نشان مي‌دهد كه نويسندگان آنها بر وجود فقر اقتصادي و به تبع آن فقر فرهنگي حاكم بر فضاي كشور به ويژه روستاها به رغم وجود درآمدهاي كلان نفتي، اصلاحات امرانه و از بالاي رژيم پهلوي و تبعات منفي آن، خفقان سياسي به ويژه در دهه چهل، حضور استعمار و نقش‌آفريني آن در تصميم‌گيري‌ها و برنامه‌ريزي‌هاي جاري آن زمان و به تبع آن بروز غربزدگي و ماشينيزم اشاره‌هاي مستقيم يا نمادين داشته‌اند. بازنمايي چنين نارسايي‌ها و مشكلاتي در جامعه در حوزه‌هايي مانند ادبيات داستاني مي‌توانست فاعلان اجتماعي را به خودآگاهي و بينش رساند و با به وجود آمدن يك فضاي گفتماني معترض (در كنار ديگر صورت‌بندي‌هاي ايدئولوژيك گفتماني همسو با اين فضا)، موجب ايجاد تغييرات سياسي- اجتماعي شود. واژگان کلیدی: گفتمان، تحليل گفتمان، تحلیل انتقادي گفتمان، نارضايتي سياسي- اجتماعي، ادبيات داستاني پيش از انقلاب.